Tarihte Bilinen İlk Türk Devletleri…
Büyük Hun Devleti (Asya Hun Devleti) Orta Asya’da kurulmuş ilk Türk devletidir. İlk kez Türk boylarının bir bayrak altında toplanması sağlanmış siyasi birlik oluşturulmuştur.. Bilinen hükümdarların başında ise Teoman ve Mete gelmektedir. Hunlar Mete Hanın hükümdarlık zamanında Moğolları yenmiş ve, büyük imparatorluk kurarak önemli ticaret yollarını denetim altına almışlardır. Asya Hunlarının yıkılması ile Uygurlar ve göktürkler tarihe bir yön vermiştir.
TARİHTE BİLİNEN İLK TÜRK DEVLETLERİ
1…ASYA HUN İMPARATORLUĞU
M.Ö 220 yılında Teoman Han tarafından kurulmuştur. Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletidir ve oldukça önem teşkil etmektedir. Başkenti Ötüken’dir. Türk boylarını ilk kez tek bayrak altında toplamıştır.Çin imparatorluğunda tehlike görülen ve Asya Hun imparatorluğunun saldırılarına karşı Çin Seddi inşa edilmiştir. Yerleşik hayata geçmeyip altı göçebe yaşamını tercih etmişlerdır. En güçlü dönemleri Mete Han dönemidir orduda onluk sistemi oluşturmuş ve İpek Yolunu denetim altına almıştır.
2..AVRUPA HUN DEVLETİ
Yapılan göçlerle Avrupa topraklarına kadar ulaşan Türkler, Balamir Kağan önderliğinde şuanki macarıstan topraklarında Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır.En parlak dönemleri ise Atilla dönemidir ve Anadolu’ya yapılan ilk Türk akınlarını Avrupa Hun Devleti gerçekleştirmiştir.
I.GÖKTÜRK DEVLETİ
Göktürk Devleti tarihte bilinen 2. büyük Türk devletidir. Bumin Kağan tarafından kurulmuş olan devlet 2’ye ayrılmış ve 2 farklı şehirde yönetilmiştir. Göktürk Devleti, Doğuda sınırı Japon Denizi, Batıda Hazar Denizi, Güneyde sınırı Hindistan, Kuzeydeki sınırı ise Sibirya topraklarını hakimiyeti altına almıştır.
Türk ismini kullanan ilk Türk devletidır , I. Göktürk devleti, Çin baskıları nedeni ile maalesef zayıflayarak 659 yılında Çinliler tarafından yıkılmıştır.
2.GÖKTÜRK DEVLETİ
I. Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra Kutuk Kağan tarafından Türklerin ayaklanması sonucu kurulan ve İlk alfabeyi kullanan Türk Devletidır. Türk tarihinin ve türk edebıyatının ilk yazılı örneği Orhun kitabeleri II. Göktürk Devleti döneminde yazılmıştır.
Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk’un yaşamını yitirmesiyle gücünü kaybetmeye başlamış,Bu durumu fırsat bilen Basmiller,Uygurlar Karluklar II. Göktürk devletini yıktılar.
UYGUR DEVLETİ
Uygur devleti yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olup Uygur alfabesini oluşturmuşlardır. Modern tarımla uğraşmışlardır.Uygurlar Kağıt ve maatbayla kitap basan ilk Türk devletidir.
Kırgızların saldırılarıyla yıkılan Uygurlar, Kansu ve Turfan olarak 2’ye ayrılmıştır,Turfan uygurları günümüze kadar gelerek Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesinde yaşamlarını sürdürmektedırler
KIRGIZLAR
Kırgızlar, Orta Asya’da egemenlik kurmuşlardır. Dünyanın en uzun destanı olan Manas Destanı Kırgızlardan miras kalmıştır ve günümüzde halen yaşamlarını sürdürmektedırler
AVARLAR
Güçlü bir devlet olan Avarlar, günümüzde Romanya ve Macaristan’ı içine almış ve İstanbul’u kuşatan ilk Türk boyudur. Ancak yaptıkları bu kuşatmalar dan sonuç alamasalar da Avrupa’daki Slav toplumunu askerlik alanında çol etkilemişlerdir.
HAZARLAR
Hazarlar Hz. Osman dönemınde İslam ordularının kuzeye doğru ilerlemesini engelleyerek İslam ordusuyla ilk kez çarpışan devlet olmuşdur. Hazarlar Yahudiler dışında Museviliği benimseyen topluluktur.
BULGARLAR
Bulgarlar Oğuzlardan ayrılarak Balkanlara yerleşen ilk Türk devletlerinden birisidir.Bulgarlar Tuna ve itil olmak üzere 2’ye ayrılmışlardır. 1237 de Moğollar tarafından yıkılan devlet günümüzde Kazan Türkleri adı altında yaşamlarını devam ettırmektedırler
KARLUKLAR
İslamiyet’i kabul eden ilk türk boyu Karluklar Talas savaşında Araplara yardım etmeleriyle bilinir
Diğer Türk Devletleri
Macarlar
Türgişler
Peçenkler
Kumanlar
Akhunlar
Sibirler’dir.
Oğuzlar
İSLAMİYETİ İLK KABUL EDEN TÜRK DEVLETİ
10. Yüzyılda Türkler Müslüman olmaya başladılar. İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılar’dır. Karluk Yağma ve Çiğil Türkleri, Karahanlı Devletini, Oğuzlar ise Büyük Selçuklu Devleti’ni kurmuşlardır
SAKA (İSKİTLER) DEVLETİ
Antik çağda kurulmuş Türk Devletlerinden biri Saka İskit Devleti, doğu kaynaklarında Saka, batı kaynaklarında İskit olarak bilinen bu devlet, Avrasya`da kurulmuş bir Türk devletidir.Orta Asya kökenli atlı-göçebe topluluktu. M.Ö. 7. yüzyılda batıya doğru göç ederek,Karadeniz`in kuzeyinden Tuna nehrine kadar olan alana yerleşip hüküm sürmüşlerdirİranlılar bu devlete Saka ismini vermişlerdır İskitlerin geldikleri bölgenin Türkistan olması İskitlerin bir Türk kavimi olduğu konusunda daha güçlü bir kanıtıdır.
İskitlerin ilk yerleşim yerinin Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi olduğu kesinleşmiştir. İskitlerin hangi ırktan oldukları tartışılırken, kazılarda çıkan kalıntılar, Sakaların Türk kökenli olduğu kesinleşmiştir.. Dünya tarih çevrelerinin Sakaların Türk kökenli olduklarını kabul etmişlerdir.Tarihi verilere göre Kimmerler,Yunanlılar, Persler, Asurlular,Medler, Urartular ile savaşan İskitlerin Perslerle yaptıkları savaşları, İranlıların destanı “Şehname” ye konu olmuştur.İskitlerin M.Ö. 2. yüzyıla kadar hüküm sürdüğü bilinmektedir
Yaşamları
Sakaların göçebe idi. Göçebeler atların çektiği çadırlarda yaşarlardı konar göçer halde ve hayvancılıkla meşgul olmuşlardır ve çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamlarını sürdürmüşlerdir.
Genellikle pantolon ve bot giyip, atlarında üzengi kullanıyorlardı. İskitler domuz eti yemedikleri gibi bu hayvanı kesinlikle yetiştirmezlerdi. Yemin törenleri sırasında büyük bir kaba şarap koyan İskitler bu şaraba biraz da kanlarından karıştırarak içerlerdi. Türklere özgü olan kan kardeşliği İskitlerde yaygın olarak görülmekteydi. Kral öldüğü zaman kol ve yüzlerini kesmek, saçlarını tıraş etmek de Türk kavimlerinin bir özelliği olarak gene İskitlerde görülmekteydi. İskitlerin Türklere benzeyen birçok yanı vardı, üstelik araba içinde yaşamaları Türk olmayan göçebe kavimlerde pek sık rastlanmayan bir adetti. Bu özelliklerin farkına varan tarihçilerin hemen hepsi İskitleri Türk saymaktadırlar. Bazı Türk tarihçileri de İskitleri yeterince incelemeden Türk olarak benimsememektedirler.
Baykal Gölü`nden, Tuna Nehri’ne kadar coğrafyada M.Ö. VII-II. yy.`a kadar dönemde siyasi ve kültürel varlıklarını sürdürmüşlerdir.Sakalar konar göçer halde ve hayvancılıkla meşgul olmuşlardır ve çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Kırım ve Azak Denizi nin yerleşim alanlarında ziraat ve ticaretle uğraşmışlardır.Savaşlarda en önemli silahları savaş baltasıydı. Ok, yay ve kılıç da kullanırlardı.
Din ve inanışları
İskitler (Sakalar) çok tanrılı bir tabiat dinine inanırlardı Tanrıların en büyüğü “ata” adı verilen Gök tanrısıydı, göçebe oldukları için tapınak yapmazlardı.Savaş tanrısı için her yıl, iki metre yüksekliğinde bir odun yığını yapar, üzerine savaş tanrısını simgeleyen bir kılıç dikerlerdi. Kurban inancı da görülmektedir.Ölülerini mumyalayarak gömerlerdi
Sanat
İskitlerin medeniyette ileri oldukları “İskitlerin çok medeni bir millet olduğu,Gümüş işçiliğinde, dişçilikte ve çıkıkları sarmakta usta oldukları bilinmektedir İskit vazosu Batı dünyasında çok tanınmıştır.
İskit sanatında, hayvan figürleri yer tutar. At, geyik, kuş motiflerinin ağırlıkta olduğu görülmektedir.Herodot`un Yunanlıların, elbise teferruatlarını, gümüş ve altın at takımlarını İskitlerden öğrendiğini yazmıştır
.İran kaynaklarına göre İskitler
Sakaların; Ön Asya seferleri onları Anadolu`ya kadar getirmiştir. İran hükümdarı Kurus ve Daryüs`ün seferleri ile Büyük İskender`in İran seferlerınde Sakalardan bahsedılmektedırSakaların Ön Asya seferlerini yapan hükümdarın adı tarihçi Heredot`a göre Midias, Şehname`ye göre, Afrasyap, Türk efsanelerinde ise Alper Tunga olarak tarihe geçmektedır
Sakalar`ın giyim-kuşam, madenleri kullanımdaki başarıları ve at koşumları vb. etnoğrafik eserleri Türk Milli kültürünün ilk temsilcileri oldukları söylenebılır.
Bir önceki yazımız olan ÜLKEMİZDEKİ DİNİ VE MİLLİ BAYRAMLARIMIZ; başlıklı makalemizde dini bayramlar, mill bayramlar ve milli hakkında bilgiler verilmektedir.
